C/C++, Pascal, hatta Visual Basic bilen kişiler için PHP öğrenmek hemen hemen bir
öğleden sonrayı ayırmak suretiyle yapılabilecek bir iştir. Bu dillere aşina olmayanlar ise
belki bir kaç öğleden sonralarını ayırmak zorunda kalabilirler! PHP, bir Script dilidir; yani
kodları düz yazı dosyaları halinde kaydedilir ve kullanılacağı ortamda bir yorumlayıcı
tarafından yorumlanır. Bu, PHP ile yazacağınız programları, derlemek yani ortaya bir EXE
veya çalıştırılabilir başka bir dosya çıkartmaya gerek olmadığı anlamına gelir. Fakat PHP
Script'lerinizi çalıştırabilmek için bu dili bilen bir programa ihtiyacınız vardır. Bu programın
tek başına (komut istemci penceresinde veya terminal ekranında) çalışması mümkün
olduğu gibi, Web Server tarafından da çalıştırılabilir olması gerekir. Başka bir deyişle Web
Sunucu programının PHP anlar hale getirilmesini sağlamak zorundayız.
PHP yorumcusu, bugün Zend-çekirdeği adı verilen bir Scripting teknolojine dayalı
olarak, Zeev Suraski ile Andi Gutmans tarafından sıfırdan, tamamen yeniden yazılmış
bulunuyor. Zend, tıpkı Windows Script Host ve mesela Visual Basic for Applications (VBA)
gibi, işletim sistemine kendisi ile uyumlu Script dilleriyle yazılmış programları çalıştırma
imkanı kazandıran bir teknolojidir (Zend konusunda ek bilgiyi Internet'te www.zend.com
adresinde bulabilirsiniz.) Bugün bu dilin resmî adı "PHP: Hypertext Preprocessor" (Hiper
metin ön-işlemcisi) olarak değiştirildi, ve çeşitli Web Server'ların PHP dili anlaması için
gerekli yorumlayıcıları yeniden üretlidi. 20 Ocak 200'de İsrail'de PHP'nin ilk uluslararası
konferansı yapıldı ve 4'ncü sürümünün betası ortaya kondu.
Peki ama PHP nedir?
PHP ile artık oturup her türlü işlevselliği sahip programlar yazabilirsiniz; yani PHP
başlı başına uygulama alanları bulabilecek düzeye ulaşmıştır. Başka bir deyişle PHP ile
oyun programından tutun veritabanı yönetimine kadar hemen her türlü programı yazabilirsiniz. Bizi bu kitapçıkta ilgilendiren tarafıyla PHP, Web Sunucu'ya bir takım işler
yaptırmak için program yazma dilidir. Tıpkı CGI/Perl veya ASP ya da ColdFusion, Java
(Javascript değil!) gibi! PHP kodları, oluşturacağımız HTML sayfalarında HTML etiketlerinin
arasında kendi özel ayracı içinde yazılır:



İster kişisel bilgisayarımızda, ister gerçek Internet ortamında olsun, bir Web
Sunucu, ziyaretçinin (Internet istemci programının, Browser'ın) talep ettiği dosya adının
uzatması olarak ".PHP," ".PHP2," ".PHP3," veya ".PHP4" görünce, kendine kendine, "Yine
bana iş çıktı!" diye düşünür! Çünkü Web Server, uzatması ".htm" veya ".html" olan bir
dosyayı, kendi sabit disklerinden birinde bulur ve zahmetsizce, ziyaretçinin bilgisayarına
gönderir. Fakat, ".asp," .pl," ".cfm" gibi, ".PHP" uzatması, Web Sunucu'ya bu sayfayı
olduğu gibi, alıp ziyaretçinin Browser'ına göndermek yerine, önce PHP yorumlayıcıyı
çağırarak, ona teslim etmesi gerektiğini bildirir. PHP yorumlayıcısı (yani Windows
ortamında PHP.exe veya 4'ncü sürümle gelen PHP4isapi.dll, Unix ve türevlerinde
çalıştırılabilir PHP dosyası), kendisine teslim edilen bu belgede önce "<?PHP" ve "?>"
ayraçları arasındaki PHP kodlarını seçerek alır ve gereği ne ise onu yapar. Bu ayraçların
içinde kalan kodlar, bizim yapılmasını istediğimiz işlemin komutlarıdır. HTML ile yetinmeyip,
PHP kullanmamızın sebebi, bu komutların HTML'in yapayacağı şeyleri yapmasıdır.
HTML'in yapamayacağı şeylerin başında, Web Sunucusu'nda yapılacak işler vardır.
Sözgelimi HTML etiketlerini kullanarak, Web Sunucusu'ndaki bir veritabanı dosyasını açıp,
içindeki verileri okuyamayız. HTML yoluyla Web Sunucusu'nun sabit disklerindeki düz yazı
dosyalarını da okuyamayız ve bu disklere dosya yazamayız. HTML etiketleri ile Web
ziyaretçimizden bilgi edinebilir ve bunları Sunucu'ya yollayabiliriz; ama o kadar! Bu bilgileri
işe yarar şekle sokmak için bize Server'da çalışan bir program gerekir. Server'da çalışan
program, EXE ve DLL veya JSP (Java Server Pages) gibi bir "gerçek program"; veya Perl,
ASP ve PHP gibi Script diliyle yazılmış bir program olabilir. (Gerçek programları yazanlar,
tabiî, sizin Script diliyle yazılmış programlara "program" demenize çok kızarlar! Ama bu
Script pogramlarının program olmasını hiç engellemez.)
Ne diyorduk? Web Sunucu, ".PHP" uzatmasını görünce telaşa kapılır, bu dosyayı
PHP yorumlayıcısına verir ve o da "<?PHP" ve "?>" ayraçları içindeki kodları icra eder,
demiştik. Bu icraatın sonunda ortaya çıkan ürün eğer ziyaretçiye gönderilecekse, HTML
etiketleri içinde gönderilir; yani ziyaretçi asla PHP kodlarını göremez. Kimi zaman PHP
programımızın çalışması sonucu ortaya ziyaretçiye gönderilecek bir ürün çıkmaz; elde
edilen sonuç ya başka bir programa (örneğin elektronik ileti gönderen bir Sendmail
progamına) hammadde olarak verilir, ya da Server'da sabit diske yazılır. Fakat her
durumda, Web ziyaretçimiz bizim PHP kodlarımızı göremez; bu Web sayfalarımızda PHP
kodu kullanmamız halinde, sayfalarımızın Browser tarafından tanınması veya tanınmaması
gibi bir durumun ortaya çıkmaması demektir. Ziyaretçi ne tür Browser kullanırsa kullansın,
kendisine Sunucu'dan daima saf HTML kodu geleceği için, sayfalarımızı rahatça
görebilecektir. Tabiî bir nokta var: Sayfalarımızda herhangi bir Browser'ın arızalı
yorumladığı veya hiç yorumlayamadığı HTML etiketleri bulunabilir; ya da söz gelimi
ziyaretçiye giden HTML'in içinde Browser'da çalıştırılacak olan başka Script kodları
bulunabilir; ve Browser bu kodları anlamayabilir. Örneğin, HTML sayfanızda VBScript
kodları kullanmış iseniz, Netscape ile sitenize bağlanmış olan kişiler bu kodun
oluşturmasını istediğiniz etkiyi göremeyeceklerdir; çünkü Netscape VBScript anlamaz! PHP
ile yazacağınız Web programlarının (eski deyimiyle "sayfaların") oluşturacağı HTML
belgesinin Browser türleri ve sürümleri ile uyarlılığını sağlamak yine Web programcısı
olarak sizin sorumluluğunuzdadır.
Özetlersek, PHP bir CGI programlama dilidir; bu dille, Web Sunucusu ile Web
ziyaretçisi arasındaki buluşma noktası olan CGI'da bilgi alışverişi yapılabilir; Sunucu'da
bulunan başka programlar çalıştırılabilir ve böylece Web sayfalarımıza HTML'in
sınırlamalarının ötesinde hareket ve ziyaretçi ile etkileşme olanağı kazandırılabilir.
Sanırım iyi bir Web programcısı olarak şu anda ekrana "Merhaba Dünya!"
yazdırmak için sabırsızlanıyorsunuz. Ama bunun için, PHP sayfanızı ya PHP-uyumlu bir Web
Sunucusu'ndaki Web sitenize yüklemek, ya da kişisel bilgisayarınızdaki kişişel Web
Sunucusu'na PHP öğretmek zorundasınız. Bu ikinci yöntemi kuvvetle tavsiye ederim;
çünkü yazacağınız PHP programlarını gerçek Internet Sunucusunda sınamak, bazen arzu
edilmeyen durumlara yol açabilir. Oysa kişinin bu denemeleri, evinde ve işyerinde kendi
bilgisayarında yapması, çoğu zaman daha az başağrısı ve gözyaşına yol açar! En azından,
PHP hatalarınızı ve gözyaşlarınızı sizden başka gören olmaz!